Cách đây hai mươi năm, năm 1993, lần đầu tiên trong lịch sử giải Oscar có một bộ phim nói tiếng Việt được đề cử tranh giải ở hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. Đó là bộ phim Mùi đu đủ xanh của đạo diễn Trần Anh Hùng.

Bài thơ bằng hình ảnh 

Mùi đu đủ xanh đã chinh phục được tình cảm của khán giả phương Tây, vốn quen với nhịp sống ồn ào, hối hả.

Mùi đu đủ xanh là phim truyện đầu tay của Trần Anh Hùng, kể về cuộc đời của Mùi, cô bé làm thuê cho một gia đình buôn vải những năm 1950. Khoảng 10 năm sau, Mùi chuyển đến giúp việc nhà cho Khuyến, một nghệ sĩ dương cầm và cũng là người mà cô bé có những cảm xúc rung động đầu tiên khi còn đi ở cho gia đình bà chủ. Sau đó, Mùi đã tìm được tình yêu và trở thành vợ của Khuyến. 

Mùi đu đủ xanh được xem như chuyến du hành trở về với ký ức thời thơ ấu của đạo diễn, người đã xa quê hương từ năm 12 tuổi. Bộ phim trong trẻo, mộc mạc, nhịp phim chậm với những cú máy dài, diễn viên đi đứng, ăn nói từ tốn, khoanthai lịch sự, hòa quyện với những hình ảnh đẹp như một bài thơ. 

Làm rạng danh điện ảnh Việt Nam với quốc tế

Mùi đu đủ xanh tham gia Liên hoan phim Cannes 1993 và bất ngờ đoạt giải Camera vàng dành cho phim đầu tay. Mùi đu đủ xanh cũng chính thức được phát hành ở Mỹ và đạt doanh thu hơn 1,7 triệu USD.

Ngày 8/6/1993, phim chính thức được phát hành tại Pháp và nhiều nước khác ở châu Âu. Bộ phim nhận vô số lời khen ngợi của các nhà phê bình lẫn khán giả, đặc biệt là về các hình ảnh mô tả một góc nhỏ Việt Nam đẹp bình dị và con người Việt Nam nhỏ nhẹ, từ tốn thanh cao. 

Dù là một xuất phẩm của Pháp nhưng từ đạo diễn, diễn viên, ngôn ngữ đều là Việt Nam. Nhà sản xuất và đạo diễn Trần Anh Hùng xin phép được đại diện cho Việt Nam tham gia Oscar năm đó. Điều không tưởng đã xảy ra khi Mùi đu đủ xanh được lọt vào danh sách đề cử top 5 hạng mục Phim nói tiếng nước ngoài hay nhất. 

Nàng thơ của Trần Anh Hùng

Diễn viên Trần Nữ Yên Khê.

Đóng vai Mùi khi lớn là nữ diễn viên Trần Nữ Yên Khê. Năm 1987, trong quá trình chọn diễn viên cho bộ phim ngắn tốt nghiệp của mình, Thiếu phụ Nam Xương, đạo diễn Trần Anh Hùng phát hiện ra Yên Khê, một cô gái có gương mặt của những phụ nữ Việt Nam thời xưa.

Sau một phim ngắn nữa là Hòn vọng phu, Yên Khê chính thức trở thành vợ của Trần Anh Hùng và kể từ đó, chị cũng là “nàng thơ”, luôn xuất hiện trong các bộ phim truyện của anh.